روستای مُرز در 120 کیلومتری داراب واقع در بخش فورگ یکی از مناطق جنوبی این شهرستان و جنوب شرقی استان فارس است شکل این روستا به صورت بافت قدیم است اطراف آن نخلستان و در قسمت شمال آن کوهی بزرگ به نام کوه صالح واقع شده است.
یکی ازقدیمی ترین آثار باستانی روستای مُرز آب انبارهای آن ” Ab anbarhaye morz forg”است که به نقل از منابع محلی به برکه گچی و برکه خانی معروف است که در گذشته جهت تامین آب مصرفی منطقه و دارای کارکرد خدماتی- رفاهی بوده و امروزه متروکه می باشد.این اثر متعلق به قرون متاخر اسلامی (صفوی- قاجاری) بوده و بدلیل قرار گرفتن در روستای مُرز بدین نام معروف شده است.که به همت قادر شیروانی و همکارانش در فروردین87 با گزارش کاملی از این اثر و معرفی و قابلیت های آن به ثبت رسیده است که درپژوهش حاضر به معرفی آن می پردازیم.
این اثر شامل بقایای 3 آب انبار در بخش شمالی دهستان آبشور، در فاصله 300 متری جنوب ارتفاعات آقا قاسم و در بخش میانی روستای مُرز واقع شده است. رود خانه فصلی که از سمت شمال به جنوب می گذرد، بخش شرقی آب انبار را احاطه کرده است. منازل مسکونی روستا بخش جنوبی و غربی آن را در بر گرفته و به این قسمت از روستا محله بالا می گویند. مختصات جغرافیایی این اثر عبارتست از: طول جغرافيايي ˝665΄12 ˚28 ، عرض جغرافيايي ˝015´10 ˚055 و ارتفاع از سطح دریا 763 متراست.
این 3 آب انبار در امتداد هم و راستای طولی شمالی- جنوبی واقع شده اند و فاصله بین آب انبار ها حدود 20 متر است، از این 3 آب انبار تنها آب انبار شمالی سالم بجا مانده و از دو آب انبار دیگر که بخش فوقانی آن ها فرو ریخته، تنها مخرن آب آنها با عمق حدود 5 متر باقی مانده و در سالهای گذشته توسط روستائیان با سنگ و سیمان حدود 5/ متر بر پی آنها دیوار چیده شده است. هر سه آب انبار دارای پلان گرد و مشابه با قطر 10 متر می باشند. مصالح بکار رفته در ساخت این آب انبار ها، قلوه سنگ، ساروج و شفته آهک است. آب انبار شمالی که تقریبا سالم مانده است دارای 4 ورودی مشابه با سر در های جناقی شکل و با عرض 110 و ارتفاع 170 سانتی متر، در 4 جهت آن می باشد که امروزه دو ورودی شرقی و غربی با گچ و سنگ مسدود است. این آب انبار بجز ورودی ها دارای دو دریچه ورودی اب نیز در شمال و شرق آن بوده و ارتفاع گنبد آب انبار حدود 10 متراست. فضای داخلی آب انبار در قسمت فوقانی بدون اندود و در بخش مخزن با شفته آهک و ساروج اندود شده است. اما سطح بیرونی آب انبار دارای دو دوره اندود، که اندود اولیه از ساروج و اندود دوم از شفته آهک و گچ است.
با توجه به مصالح بکار رفته در این اثر، همچنین گذشت زمان و عوامل مخرب طبیعی، بخش فوقانی دو آب انبار جنوبی فرو ریخته آست.آنچه از این اثر باقی مانده، در حال حاضر از وضعیت ایستایی نسبتا مناسبی برخوردار است، اما با توجه به قرار گرفتن آن نزدیکی مسیل فصلی و واقع بودن آن در مسیر سیل، لذا اقدامات حفاظتی در این اثر ضروری است.
نگارنده در ادامه یادآور می شوداز آنجایی که این اثر یکی از شاخص ترین آثار باستانی منطقه بوده و نمونه ای از سنت و فرهنگ استفاده از منابع آبی در منطقه به شمار می رود، بنابراین شایسته است تا هر چه زودتر اقدامات حفاظتی و مراقبتی در مورد آن توسط اداره میراث فرهنگی داراب به اجرا درآید. از جمله این اقدامات می توان به سرکشی مداوم از سوی یگان حفاظت شهرستان داراب، اطلاع رسانی، ترویج و توجیه روستاییان منطقه برای حفاظت از اثر و در نهایت سپردن مسئولیت نگهداری آن به معتمدین محلی ، اشاره نمود.