- فورگ - https://forg.ir -

حمام سِده واقع در بخش فورگ

روستای سده در فاصله 105 کیلومتری شهرستان داراب واقع در بخش فورگ قرار دارد حمام سده در بخش غربی دهستان فورگ، در شرق ارتفاعات شاه مرز و در فاصله 100 متری از روستای سده، در جنوب غربی روستا  واقع شده است. رودخانه فصلی شاه مرز( گُلم کافر) در فاصله 200 متری غرب آن و اراضی کشاورزی روستا در شمال آن واقع شده است. در اطراف اثر تعدادی نخل کهنسال به چشم می خورد مختصات جغرافیایی این اثر عبارتست از: طول جغرافيايي ˝971΄16 ˚28  ، عرض جغرافيايي ˝708´09˚055 و ارتفاع از سطح دریا 903 متراست این اثر مربوط به قرون متاخر اسلامی بوده و به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی روستای سده بدین نام مشهور است .

به نقل از منابع محلی  حمام سده به دلیل نبودن دستگاهای موجود آب در کنار رودخانه ساخته شده است بانی این حمام یکی از مالکان وقت برای حال رفاه مردم روستای خود به نام رئیس اسدا…سدهی بوده است  که توسط معماران لاری در زمان حکومت احمدشاه قاجار طراحی و ساخته شده است حمام سده به صورت طرح خزینه ای ساخته شده که دارای اتاق های متعددی است که هر کدام برای رخکن  شستشوی لباس ،اتاق های جهت حضور مهمانان بوده که افراد عادی از آن استفاده نمی کردند  این حمام دارای یک استخر آب ویک مخزن بوده که درآن هیمه(هیزم) می ریختند وآب را توسط آن گرم می کردند همچنین حمام زنانه و مردانه به صورت جداگانه بوده که همانند دیواری به هم وصل بودند. نوع بهره برداری این اثر در گذشته خدماتی- بهداشتی و امروزه متروکه می باشد.در ادامه  با توجه به پژوهش قادر شیروانی در فروردین87 درباره این اثر به جزئیات آن  خواهیم پرداخت .

این اثر شامل حمامی در جنوب غرب روستای سده و در فاصله حدود 100 متری از منازل مسکونی روستا می باشد. این حمام دارای پلان مستطیل شکل به طول 5/21 و عرض 6/11 متر است که در راستای طولی شمال شرقی- جنوب غربی قرار دارد. بخش درونی حمام شامل دو فضای تقریبا 8 ضلعی گنبد دار و اتاقکهای اطراف میباشد که این فضاهای گنبد دار هر کدام دارای 4 ایوان کوچک در 4 طرف خود می باشند، ایوان ها دو به دو بصورت قرینه اند. این حمام دارای یک درب ورودی در شرق و دربی دیگر در جنوب آن می باشد که ورودی اصلی آن احتمالا همان ورودی شرقی بوده که به یک هشتی کوچک باز می شود. با توجه به پلان اثر، احتمالا فضای گنبد دار نزدیک به ورودی حمام به عنوان سربینه یا رختکن و دیگری گرمخانه که در بخش میانی آن واقع شده است. گنبد سربینه به ارتفاع 5/2 متر، قطر داخلی 4 متر و گنبد گرمخانه که بخش مرکزی آن فرو ریخته کوچکتر بوده است. مصالح بکار برده شده در ساخت بنا، قلوه سنگ، گچ، شفته آهک و در برخی قسمت ها ملات گل نیز استفاده شده است. داخل بنا با گچ اندود و با مقرنسی های ساده تزئین شده است. گنبدها با روش کاربندی استوار شده و اتاقکهای اطراف با  طاق های جناقی مسقف شده اند. ضخامت دیوار ها 70 سانتی متر است. کف این بنا حدود 2 متر پائین تر از سطح زمین های اطراف است. در قسمت انتهایی حمام، یک فضای((L  شکل با یک ورودی از پشت حمام وجود دارد، که احتمالا جهت انبار کردن هیزم وتهیه آتش برای گرم کردن آب حمام مورد استفاده قرار می گرفته است. با توجه به آنچه ذکر گردید، سیمای اصلی اثر به جز مواردی معدود که بخشهائی از سقف بنا و همچنین گچکاری بنا تخریب شده، بقیه بنا امروزه سالم بجا مانده است. اما با توجه به قرار گرفتن آن در نزدیکی روستا ی سده و احتمال گسترش ساختمان سازی به سمت اثر و خاک برداری توسط ماشینهای مکانیزه  که در بخش شمالی آن انجام گرفته میتواند در آینده موجبات تخریب اثر را فراهم آورد. ، اقدامات حفاظتی جهت جلوگیری از تخریب، ضروری است همچنین با انجام اقدامات مرمتی، میتوان این بنا را احیا و از آن بعنوان موزه مردم شناسی در منطقه استفاده کرد.